Derleme Makale Review Article	Varicella-Zoster Virus Enfeksiyonları: Epidemiyoloji, Tanı ve Aşı Güvenliği Varicella-Zoster Virus Infections: Epidemiology, Diagnosis and Vaccine Safety *Kübra ATILAN^1[ID] Özet Orthoherpesviridae ailesi üyesi bir alfaherpesvirus olan varicellovirus humanalpha3 (varicella-zoster virus; VZV) dünya genelinde yaygın ve onlarca yıldır kullanılan koruyucu aşısı bulunan bir insan patojenidir. Primer enfeksiyon, iyileşme sonrası VZV'nin gangliyonik nöronlarda latent olarak kaldığı suçiçeğine neden olur. Çocukluk döneminde genel olarak hafif seyirli enfeksiyonlarla ilişkili olan primer VZV enfeksiyonu, yenidoğanlar, bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler veya yaşlılarda şiddetli ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir. VZV'ye karşı hücresel bağışıklığın ilerleyen yaşla birlikte azaldığı kişilerde veya bağışıklığı baskılanmış bireylerde, VZV yeniden etkinleşerek zoster'e (zona) neden olabilir. Canlı virüsün seri pasajlarla zayıflatılmış suşlarından geliştirilen VZV aşıları dünyanın birçok ülkesinde tek veya çift doz olarak pediatrik yaş grubu ulusal aşı programlarına eklenmiş olup, aşılama sonrası dönemde dünya genelinde VZV enfeksiyonlarının ve komplikasyonlarının önemli ölçüde azalmasına katkıda bulunmuştur. Pediyatrik aşılardan ayrı olarak canlı ve rekombinant herpes zoster aşıları geliştirilmiş olup, 50 yaş ve üzeri erişkinler için kullanım onayı almıştır. On yıllardır güvenle kullanılan VZV aşıları ile ilişkili nadir komplikasyonlar da görülebilmektedir. Bu makalenin odaklandığı ana konu VZV aşıları olup, bu aşılar ile bağlantılı olarak VZV enfeksiyonlarının tarihçesi, sınıflandırılması, epidemiyolojisi, kliniği, komplikasyonları, tanısı ve tedavisine dair genel bir bakış sunulması amaçlanmıştır. Anahtar kelimeler: Suçiçeği, Varisella, Zona, Zoster, Komplikasyon. Abstract Varicellovirus humanalpha3 (varicella-zoster virus; VZV), a member of the Orthoherpesviridae family, is a human pathogen that is widespread worldwide and has a preventive vaccine that has been used for decades. Primary infection causes chickenpox, in which VZV remains latent in ganglionic neurons after recovery. Primary VZV infection, which is generally associated with mild infections during childhood, can lead to severe and potentially life-threatening complications in newborns, immunocompromised individuals, or the elderly. In individuals whose cellular immunity against VZV decreases with advancing age or in immunocompromised individuals, VZV may reactivate and cause zoster. VZV vaccines, developed from live virus strains weakened by serial passages, have been added to national vaccination programs for the pediatric age group as single or double doses in many countries of the world, and have contributed to a significant decrease in VZV infections and associated complications throughout the world in the post-vaccination period. Apart from pediatric vaccines, live and recombinant herpes zoster vaccines have been developed and approved for use in adults aged 50 and over. Rare complications associated with VZV vaccines, which have been used safely for decades, may also occur. The main focus of this article is VZV vaccines, and in connection with these vaccines, it is aimed to provide an overview of the history, classification, epidemiology, clinic, complications, diagnosis, and treatment of VZV infections. Keywords: Chickenpox, Varicella, Shingles, Zoster, Complications. Giriş Varicella-zoster virus (VZV) enfeksiyonu tipik olarak bağışık olmayan çocuklarda görülen primer suçiçeği enfeksiyonuna (chickenpox) ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde virüsün reaktivasyonu ile ilişkili herpes zoster veya zona (shingles) olarak tanımlanan klinik tabloya neden olmaktadır [1]. Suçiçeği, tipik olarak çocukları etkileyen dünya genelinde yaygın ve oldukça bulaşıcı bir hastalıktır [2]. VZV genel olarak hafif seyirli enfeksiyonlara neden olmasına rağmen gençler ve erişkinlerde, konjenital enfeksiyonlarda veya immün yetmezliği olan kişilerde hastaneye yatmayı gerektiren ciddi komplikasyonlarla da ilişkilendirilmiştir [2–4]. Esas olarak ileri yaşlı erişkinlerde görülen herpes zoster ise günlük yaşam aktivitelerinde azalmaya neden olurken, yaşam kalitesini etkiler ve kronik ağrı (post herpetik nevralji, PHN) dahil olmak üzere ciddi klinik komplikasyonlara yol açabilir [1]. Bu makalede VZV ilişkili enfeksiyonların epidemiyolojisi, kliniği, komplikasyonları, tanı yöntemleri ile suçiçeği ve herpes-zoster aşıları başlıklarındaki güncel gelişmelere yer verilmiştir. Tarihçe Antik dönemde giyilen kıyafetlerde bulunan veya savaşçıların giydiği ve vücudun belirli bir bölgesini kapatan bir çeşit zırh (savaş kemeri) için kuşak veya kemer anlamlarında kullanılan zoster terimi günümüzde, zona hastalığına neden olan latent VZV reaktivasyonundan kaynaklanan ve vücudun belirli bir bölgesini dermatomal olarak tutan herpes zoster tablosu ile ilişkilendirilmiştir [5]. MS 48 civarında, Romalı doktor Scribonius Largus, zonayı herpes ile ilişkilendiren ve burada zona ignea'nın (ateşli kuşak) kısaltması olan zonaya tıbbi bir anlam yükleyen ilk kişi olmuştur [5]. Herpes simpleks virus (HSV) ve VZV'nin neden olduğunu veziküler döküntülere ilişkin ilk raporlar eski uygarlıklara kadar uzanmaktadır. Bununla beraber, James von Bokay’ın suçiçeği geçirmemiş çocuklarda, herpes zoster hastası bir kişiyle temas ettikten sonra suçiçeği geliştiğini gözlemlediği 1888 yılına kadar herpes zoster ile suçiçeği arasında bir ilişki olduğu öne sürülmemiştir [6]. Bu bağlantının kurulmasından yetmiş yıl sonra (1958) Weller, suçiçeği ve zoster’e neden olan virüsü izole edip kültürleyen ilk kişi olmuş ve her iki hastalığa da aynı virüsün neden olduğunu göstermiştir [7]. Virüsün tam DNA dizisinin belirlenmesi ise ancak 1986 yılında tamamlanabilmiştir [6–8]. VZV genom dizisinin ve gen ürünlerinin eksiksiz anlaşılması, rekombinant aşıların ve spesifik tedavilerin geliştirilmesinde önemli bir basamak olmuştur [6].  Virüsün izole edildiği ilk dönemlerden sonra, 1974'te canlı zayıflatılmış aşının ve 1980'lerde asiklovirin ortaya çıkışı, sırasıyla enfeksiyondan korunma ve tedavi üzerinde önemli etkilere neden olmuştur [6]. Canlı zayıflatılmış Oka aşısı 1974 yılında Japonya'da geliştirilmiş [9] ve monovalan suçiçeği aşısı olarak 1995 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) rutin aşılama için ruhsat almıştır [2]. Dörtlü aşı olarak bilinen kızamık-kabakulak-kızamıkçık-suçiçeği (measles, mumps, rubella, varicella; MMRV) aşısı ise bundan yirmi yıl sonra 2005'te onaylanmıştır [10]. Bu gelişmeleri daha yakın dönemlerde farklı yaş grupları için canlı attenüe ve rekombinant herpes-zoster aşılarının onaylanma süreçleri izlemiştir. Sınıflandırma Uluslararası Virüs Taksonomi Komitesi (International Committee on Taxonomy of Viruses, ICTV) tarafından 2022 yılında yayınlanan sınıflandırma raporunda Orthoherpesviridae ailesi Alphaherpesvirinae alt ailesinde Varicellovirus cinsinde yer alan 20 farklı virüs arasında, insan enfeksiyonları ile ilişkili tek tür olan varicellovirus humanalpha3 literatürde yaygın olarak varicella zoster virus olarak yer almaktadır (Tablo 1) [11]. Varicellovirus cinsinde VZV dışında başlıca memeli türlerinden izole edilen çok sayıda virüs türü yer alır. Bu virüslerden biri olan Varicellovirus cercopithecinealpha9 (simian varisella virus, SVV) ilk olarak 1967'de Clarkson ve ark. tarafından vervet maymunlarında suçiçeği benzeri hastalık salgınında tanımlanmıştır. Filogenetik analizler SVV ve VZV genomlarının benzer özellikler taşıdığını göstermektedir [7,11]. Çift sarmallı DNA genomuna sahip VZV için [12], viral genomdaki nükleotid polimorfizmlerine dayalı olarak yedi farklı ana filogenetik dal (clade) (1-6, 9) ve bir geçici dal (VIII) önerilmiştir [13]. Klad 1 ve 3 suşları esas olarak Avrupa, Amerika ve Okyanusya'da yaygınken, klad 2 suşları Asya'da ve klad 5 suşları Afrika'da baskındır. Hem Oka hem de MAV/06 türevi aşı suşları klad 2 virüslerden türetilmiş olup, bu aşı virüslerinin diğer kladlar ile çapraz reaktivite gösterdiği ortaya konmuştur [13]. Oka ve MAV/06 suşları Japonya ve Kore'deki suçiçeği ile enfekte çocukların klinik izolatlarından elde edilen VZV izolatlarının farklı sıcaklıklarda birkaç hücre hattında seri pasajları ile zayıflatılmıştır [13]. Daha fazlasını okumak için makalenin pdf formatına bakınız...
DOI: 10.54584/lms.2024.46
Article in Turkish
^1Department of Medical Microbiology, Gulhane Training and Research Hospital, University of Health Sciences, Ankara, Türkiye.
*Corresponding author Kübra Atılan; MD., Department of Medical Microbiology, Gulhane Training and Research Hospital, University of Health Sciences, Ankara, Türkiye. E-mail: kubraatilan.05@gmail.com
Received: 30.11.2023 Accepted: 14.01.2024 Published: 17.01.2024
Cite as: Atılan K. Varicella-Zoster Virus Infections: Epidemiology, Diagnosis and Vaccine Safety. Life Med Sci 2024; 3(1): 5-15.
View in academic indexes and databases
Cited by 0 article*, 0 book chapter.
©Copyright LMS. Licensed by Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0).